2012 yılında depreme yönelik bir
kanun uyarınca işleyişi başlayan bir proje olan kentsel dönüşüm, en basit
anlatımı ile depreme dayanıklı olmayan binaların yıkılması ve yerine depreme
dayanıklı binaların yapılması anlamına geliyor. Bu proje şehirlerin tamamında
ya da tamamına yakın bir kısmında devreye giriyor. Bu kamusal çalışma ile olası
bir depremin sebep olacağı hasarın minimuma indirilmesi hedefleniyor. Yapılan
yeni binaların emlak değerlerinin eskisinden daha yüksek olacak olması da halka
sunulan pozitif yönlerden biri oluyor. Kentsel dönüşüm projesine dâhil olmak
için bir binada yaşamakta olan tek bir kişinin başvuruda bulunması yeterli
oluyor.
Kentsel dönüşüm projesinde riskli
binanın sahibi ve riskli binada yaşayan kişilere Hak Sahibi deniliyor. Hak
sahiplerinin ilk etapta binalarının risk durumunu tespit ettirmeleri gerekiyor.
Risk tespit işlemi sonrasında bina kentsel dönüşüm kapsamına girerse kentsel
dönüşüm kredisi için başvuru yapılabiliyor.
Peki, kentsel dönüşüm kredisi
nedir? Kentsel dönüşüm kredisi riskli binaları yeniden inşa ettirmek ve yeni
bir iş yeri ya da konut alabilmek için kullanılabilen bir kredi türü. Kentsel
dönüşüm kredisi devletin de desteklediği bir kredi türü olduğu için burada bazı
teşvikler ve faiz destekleri bulunuyor. Bu faiz desteğini ise Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı veriyor. Kentsel dönüşüm kredisi için pek çok bankaya
başvuruda bulunulabiliyor. Bugün Türkiye’deki bankaların tamamı kentsel dönüşüm
kredisi konusunda hak sahiplerine hizmet veriyor.
Kentsel dönüşüm kredisinde
başvuru sonrası süreç, bankanın yaptığı inceleme ile başlıyor. Banka
incelemesinden sonra ise kredi başvurusu faiz desteği için Bakanlık onayına
gönderiliyor. Bakanlık’ın onayında sonra kredi kullanıma açılıyor ve süreç
boyunca Bakanlık’ın istediği her belge gönderilmeye devam ediliyor. Hak
sahibinin ilk kredi taksit tutarı ödendikten sonra ise faiz desteği tutarı
Bakanlık’tan talep ediliyor. Kentsel dönüşüm kredisi kapsamında tek dairesi
olan kişi 100 bin lira, 4-5 adet dairesi olan kişiler ise 500 bin liraya kadar
kentsel dönüşüm kredisi kullanabiliyor. Kentsel dönüşüm kredisinin vadesi 24 ay
ile 120 ay arasında değişiyor. Bazı bankalar 2 yıl boyunca anapara ödemesi
olmadan kredi kullandırabiliyor. Bu durum tamamen bankanın kendi prosedürlerine
göre gerçekleşiyor.
Kentsel dönüşüm kredisi
onaylandığı zaman blokeli bir şekilde müteahhidin hesabına geçiyor ancak
blokeli olduğu için tamamı kullanılamıyor. Müteahhidin para kullanımı inşaatın
belirli safhalarındaki kontrol aşamalarından sonra gerçekleşiyor. Bu inşaat
safhalarını ise banka kontrol ediyor ve yapılan işin masrafı ne kadar ise o
kadar tutar müteahhidin kullanımına açılıyor. Süreç ne şekilde işlerse işlesin
problemli durumlarda bile paranın kontrolü sağlanıyor. Olur da inşaat
tamamlanamazsa ya da müteahhit işten ayrılırsa para bankanın koruması altında
tutuluyor. Tüm bu süreçlerin içerisinde bakanlığın herhangi bir fonksiyonu
bulunmuyor. Bakanlık yalnızca ilk etapta krediyi onaylıyor ve faiz desteğinde
bulunuyor. Bundan sonraki süreç tamamen bankanın denetimi altında devam ediyor.
Kentsel
dönüşümde kirada oturan kişiler için de kira desteği diye bir seçenek var.
Yalnız, kentsel dönüşüm kredisi kullanıldığı durumlarda kişi bunun haricinde
bir kira yardımı alamıyor. Yani bir mülk sahibi olan kişi aynı zamanda bir
başka yerde kirada oturuyorsa ya kentsel dönüşüm kredisinden ya da kira
yardımından faydalanabiliyor. Riskli bir binada 1 yılı aşkın süredir oturmakta
olan kiracı, bir başka yerden konut almak istediği takdirde kentsel dönüşüm
kredisinden faydalanabiliyor. Banka başvurusu ve bakanlık onayı süreçleri
riskli binalarda dairesi olan hak sahipleri ile aynı şekilde işliyor
